Witam Endomaniaków!!! Wreszcie coś na temat narzędzi niklowo-tytanowych. Tym razem będzie bardzo skrótowo i zwięźle.
Na szybkości o narzędziach niklowo-tytanowych.
Zdecydowana większość dostępnych narzędzi na rynku to narzędzia rotacyjne, które z inżynieryjnego punktu widzenia są prawoskrętnymi wiertłami/śrubami. W 2008 roku Ghassan Yared zapoczątkował tzw. recyprokacyjną rewolucję. Zastosował niesymetryczny ruch naprzemiennej częściowej rotacji w obu kierunkach, dzięki czemu możliwe stało się opracowanie kanału jednym narzędziem. Reciproc to system utworzony we współpracy z Yaredem. Odpowiednikiem tego systemu jest również WaveOne. Narzędzia te są lewoskrętne - najpewniej jako jedyne na rynku. Dlaczego lewoskrętne? Żeby na ustawieniach silnika dla tych narzędzi nie dało się pracować innymi narzędziami. Prosta ekonomia.
Innymi narzędziami zaprojektowanymi do pracy ruchem recyprokacyjnym są narzędzia Twisted Files Adaptive – w ich przypadku zastosowano ruch tzw. adaptive motion, polegający na kilku pełnych obrotach i recyprokacji w sytuacji zwiększonego oporu dla obracającego się narzędzia.
Zatem można przyjąć, że narzędzia są w przeważającej większości prawoskrętne. Praktycznie wszystkie posiadają nietnący czubek (tzw. pilot), dzięki czemu narzędzie podąża za osią kanału lub wzdłuż wytworzonej ścieżki (glide path). Wyjątkiem są narzędzia np. Mtwo Retreatment, które posiadają tnący czubek, który się wydajnie wgryza w gutaperkę i… ścianę kanału w krzywiźnie
Narzędzia niklowo-tytanowe posiadają odmienne kształty przekrojów poprzecznych, co przyczynia się do ich właściwości:
- im mniejsza komponenta pola przekroju narzędzia względem pola wyciętego okręgu, tym narzędzie jest elastyczniejsze, ale również bardziej podatne na uszkodzenie
- im bardziej ostry kąt przy krawędzi tnącej wieloboku, tym większa efektywność w skrawaniu na boki techniką szczotkowania
Panuje pogląd, że narzędzia są również wykonane z różnych stopów niklowo-tytanowych, a nie do końca jest to prawdziwe stwierdzenie.
Stop NiTi (nitinol)
Jest to stop niklu i tytanu w proporcji atomowej praktycznie 1:1. Występuje zasadniczo w dwóch fazach krystalicznych i w fazie pośredniej. W fazie austenitycznej stop NiTi charakteryzuje się większą sprężystością, sztywnością i wytrzymałością na odkształcenia w wyniku wkręcenia, natomiast jest mniej odporny na tzw. cykliczne zmęczenie materiału. Narzędzia wykonane z austenitycznego stopu są „srebrne” i bardzo rozpowszechnione na rynku.
Od kilku lat dostępne są narzędzia o zabarwieniu niebieskim, różowo-złotym, złotym itd. Te kolory zależą od koloru tlenku tytanu, który się wytwarza na powierzchni narzędzi w trakcie ich obróbki cieplnej (zależy od temperatury i czasu prażenia). Są to narzędzia wykonane z tego samego stopu, ale poddanego obróbce cieplnej, dzięki której znajdują się w tzw. fazie martenzytycznej. W tej fazie struktura krystaliczna jest romboidalna a nie sześcienna. Nadaje to nowe, unikatowe właściwości tym narzędziom: są bardzo elastyczne, mało sprężyste, bardziej odporne na cykliczne zmęczenie materiału, ale z reguły mniej wytrzymałe przy wkręceniu. Tzw. temperatura przejścia fazy martenzytycznej w austenityczną jest zbliżona do temperatury ciała pacjenta (zależy od rodzaju modyfikowanego stopu), zatem w bardzo zakrzywionych kanałach wskazane jest schłodzenie takiego narzędzia, żeby uzyskać wyższą elastyczność w kanale korzeniowym.
Oprócz wspomnianych faz granicznych, jest jeszcze faza przejściowa R (R-phase). Narzędzia wykonane ze stopu NiTi w tej fazie to Twisted Files, które są (jak nazwa wskazuje) wyprodukowane poprzez skręcenie narzędzi a nie wycięcie.
Jako ciekawostkę dodam, że tzw. M-wire (Reciproc, WaveOne, ProGlider, ProTaper Next) to stop niklowo-tytanowy w fazie austenitycznej z wyspami martenzytowym.
Innym i oryginalnym narzędziem jest SAF (Self Adjusting File), które jest samo-rozprężającą się siatką wykonaną ze stopu niklowo-tytanowego. SAF w kanale wykonuje chaotyczne ruchy piłująco-oscylacyjne i szorstkimi krawędziami redukuje zębinę poszerzając kanał w każdym kierunku.
Również narzędzia serii XP-endo (finisher, shaper, TRUShape) wymagają wyszczególnienia. Są to narzędzia, które w temperaturze pokojowej są wyprostowane, ale po wprowadzeniu do kanału korzeniowego (temperatura ciała) zmieniają swój kształt i teoretycznie doczyszczają w ten sposób zachyłki.
Czy badania narzędzi są ważne?
Oczywiście!!! Dzięki badaniom laboratoryjnym, w powtarzalnych warunkach można wychwycić niuanse między narzędziami oraz potencjalne negatywne cechy, które mogą wpłynąć na efekt opracowania kanału. Niekiedy nawet bardzo zaawansowany i doświadczony operator nie jest w stanie zaobserwować detali np. upchane opiłki w wejściu do cieśni, za krzywizną (które bardzo trudno usunąć poprzez wspomaganą irygację). Podobnie ma się sprawa zdolności narzędzi do zachowywania krzywizny i podążania za osią kanału. Klinicznie trudno zaobserwować przewagę jednego systemu narzędzi nad innym, chyba że różnice są kolosalne.
Narzędzia to nie Jezus Chrystus ani Matka Boska
Nie należy narzędzi idealizować i utożsamiać się z nimi. To tylko narzędzia. Każde narzędzie może dać złe wyniki przy złej technice. Natomiast przy dobrej technice nie powinno ograniczać operatora.
Pytanie kliniczne
Jak w każdej analizie – powinno się tzw. sformułować pytanie kliniczne (area of interest). W tej krótkiej analizie autor skoncentrował się na dwóch właściwościach narzędzi: pokonywanie krzywizn oraz doczyszczanie zachyłków.
Co na to Dział Badawczy Polskiego Towarzystwa Endodontycznego?
DB PTE powstał oficjalnie w 2011 roku, ale już w lecie 2010 powstało pierwsze (zerowe) badanie, polegające na porównaniu skuteczności doczyszczania zachyłków różnymi narzędziami endodontycznymi. Zapoczątkowało ono serię eksperymentów wykonanych wedle tej samej metodologii, która z biegiem lat uległa tylko drobnym modyfikacjom. Nadano tej serii tajny kryptonim: Endo-sparing
Dotychczas swój wkład w te badania wnieśli (alfabetycznie):
Lidia Jamróz-Wilkońska
Bartłomiej Karaś
Jerzy Krupiński
Janusz Opiła
Jerzy Zbożeń
Tomasz Zbożeń
Tym ludziom należą się brawa, słowa uznania i niniejszym moje podziękowanie za pomoc w prowadzeniu tego drogiego hobby.
Do rzeczy. W przeciągu tej dekady wykonano kilka serii badań i planowane są następne. Dotychczas zbadane narzędzia wymieniono na rycinie 3.
Metodologia skrótowo:
Badania przeprowadzono na zębach jednokanałowych lub obciętych jednokanałowych korzeniach zębów trzonowych, o prostym przebiegu, z wyraźnie zaznaczonym owalnym lub spłaszczonym kształcie przekroju poprzecznego. Długość roboczą ustalano na 1 mm od otworu anatomicznego. Kanały opracowano narzędziami zgodnie z zaleceniami producentów, z wyjątkiem grupki Mtwo „crown-down”, w której kanały opracowano autorską sekwencją narzędzi. W grupie ProTaper F2 kanały korzeniowe opracowano techniką Yareda tylko jedny narzędziem - F2. Celem doczyszczenia zachyłków stosowano technikę brushingu badanymi narzędziami. Po opracowaniu, kanały pasywnie płukano podchlorynem i kwasem cytrynowym. Następnie korzenie nacięto i rozłupano (początkowo przecinano, ale był problem z oceną opiłków) na trzy odcinki: apikalny, środkowy i koronowy. Ocenę kształtu i stopnia oczyszczenia dokonano pod mikroskopem zabiegowym, a obserwacja była z tzw. zaślepionym operatorem (zakodowanie próbek celem eliminacji ryzyka biasu). Na rycinie 4 widoczna prosta skala oceny czystości kanałów korzeniowych.
Wyniki:
(...)
